Dit principe genaamd The Rule of Law was reeds bekend bij Aristoteles, die bang was voor willekeur en dictatuur en (naar modern Engels vertaald1) zegt: ‘’It is better for the law to rule than one of the citizens”, en vervolgens: ‘’so even the guardians of the laws are obeying the laws’’. Het concept gaat echter verder dan het ordenen van de samenleving alleen. Volgens Alan Greenspan, oud-voorzitter van de Federal Reserve Bank van de VS is the Rule of Law de belangrijkste voorwaarde voor economische groei.2 In een artikel in The Economist werd gesteld3: ‘’The rule of law is usually thought of as a political or legal matter… But in the past ten years the rule of law has become important in economics too… The rule of law is held to be not only good in itself, because it embodies and encourages a just society, but also a cause of other good things, notably growth.”
Duurzaamheidsdoelstellingen in de logistieke sector en The Rule of Law
Sinds een aantal jaar wordt de Rule of Law Index gerapporteerd waarbij een groot aantal landen (in 2020 128 landen) wordt vergeleken, met als doel vast te stellen in hoeverre deze landen voldoen aan de uiteindelijke doelstellingen van Accountability, Just Laws, Open Government en Accessible and Impartial Dispute Resolution4:
Noordwest Europa voert de Rule of Law Index aan met - al een aantal jaren op rij - Denemarken op nummer één en Nederland op de vijfde plaats:
Volgens het World Justice Project is de Rule of Law ook van belang voor duurzaamheid:
‘’Adherence to the rule of law is essential to holding governments, businesses, civil society organizations, and communities accountable for protecting public health and the environment.’’[5]
Hoewel het nog altijd 16% beter kan, scoort Nederland goed op de index; Nederland is een democratische rechtstaat met een open overheid, waar fundamentele rechten gerespecteerd worden. Als het gaat over de toegankelijkheid tot de rechter en de vraag in hoeverre rechtspraak vrij is van discriminatie, corruptie en politieke invloed, staat Nederland op plek één.6 Burgers, bedrijven en NGO’s kunnen in Nederland het wetgevingsproces beïnvloeden. Er zijn solide privaatrechtelijke en publiekrechtelijke structuren die we kunnen inzetten om de wereld duurzamer te maken. En er is een onafhankelijke en toegankelijke rechterlijke macht die burgers, bedrijven en overheden in staat stelt om deze wetten, regels en afspraken onderling te handhaven. Met andere woorden, de Nederlandse jurist heeft een zeer hoog scorende juridische toolbox in handen om de wereld een stukje schoner, mooier en duurzamer te maken.
De vraag die echter rijst is: welke regels, wetten, afspraken en handhavings- of toezichtmechanismen hebben we nodig om deze duurzaamheidsslag te maken? En zijn er wetten en regels die duurzame mobiliteit belemmeren?
De Klimaattafel Mobiliteit van het initiatief Jurist Doet Wat inventariseert in hoeverre wet- en regelgeving duurzame mobiliteit aanjaagt of juist belemmert en vertraagt. Zowel Nyenrode als TKI Dinalog doen onderzoek in de logistieke sector en een quick scan van onderzoeksinitiatieven en -ideeën leidde tot het volgende lijstje interessante vragen:
Welke rol zou het recht moeten spelen in de verwezenlijking van duurzaamheidsdoelstellingen binnen de logistieke sector? En wat is in deze context de juiste verhouding en/of rolverdeling tussen juridische normen en handhaving enerzijds en het ontwikkelen van private regulering anderzijds?
Op het gebied van stadslogistiek is veel wetgeving ontstaan om steden schoner te krijgen. Welke regels gelden er in deze context? Welke keuzes hebben de verschillende decentrale overheden gemaakt, en hoe kunnen we een beter inzicht krijgen in het woud van regels die er in deze context zijn? Bij stadslogistiek zijn naast de decentrale overheden vaak ook veel andere partijen bij betrokken (leveranciers, winkels, afvalverwerkers, logistieke dienstverleners). Wat zijn de rollen van al deze partijen? En moeten de overheden voornamelijk regulerend en handhavend optreden of zouden zij juist faciliterend moeten zijn om innovatieve concepten een ontwikkelkans te bieden?
Gezien de positie van Nederland als doorvoerland hebben Nederlandse vervoerders en forwarders te maken met internationale regelgeving, bovenop de nationale regels. Hoe kunnen Nederlandse logistieke dienstverleners compliant zijn met alle deze (sanctie)wetgeving, ervan uitgaande dat zij deze juist kunnen interpreteren. Bart Pouwels vertelde in het artikel ‘Smart Cargo Mainport Programma’ over de compliance checker, die op Schiphol werd geïntroduceerd bij de vrachtafhandeling.7 De compliance checker is een algoritme met douane-, security- en importgegevens om te controleren of wordt voldaan aan de wetgeving van landen van waaruit of waarnaar wordt vervoerd. Hierdoor komt het minder vaak voor dat bepaalde vracht weer terug vervoerd moet worden naar het land van oorsprong omdat niet aan de wettelijke eisen is voldaan, wat vanzelfsprekend weer beter is voor het milieu. En dergelijke tool zou natuurlijk heel interessant zijn voor andere vervoerders en forwarders. Kunnen we de compliance checker extrapoleren naar een breder systeem? Interessante juridische vragen die in deze context rijzen zij die van de aansprakelijkheid van software ontwikkelaars jegens gebruikers als het algoritme niet doet wat het moet doen en natuurlijk de vraag welke wet- en regelgeving voor een breder inzetbare compliance checker zou moeten worden opgenomen.
Een andere interessante vraag is of ketenpartners onderling duurzaamheidsdoelstellingen aan elkaar kunnen opleggen en deze binnen de keten kunnen handhaven, bijvoorbeeld door daarop toezicht te houden door middel van audits of deze af te dwingen via de civiele rechter.
Welke rol kan carbon accounting spelen? Welke meetmethoden zijn geschikt om de CO2- stikstof- en fijnstofemissies in de logistieke sector te meten? Is een systeem van handel in emissierechten een geschikt instrument om duurzaamheidsdoelstellingen te behalen? En zo ja, hoe moet dat systeem er dan uitzien?
Wij zijn ervan overtuigd dat niet alleen de jurist wat moet doen om (inter)nationale duurzaamheidsdoelstelling voor 2025 en 2030 te behalen. We zijn afhankelijk van technologische ontwikkelingen, financiering van duurzame investeringen, optimale supply chain oplossingen door logistieke experts, etc. Maar ook deze oplossingen vanuit andere beroepsgroepen hebben publieke wetgeving en private contracten nodig om hun oplossingen in de markt te zetten. De Rule of Law is dus ook de belangrijkste enabler van duurzame economische activiteiten.
- Aristotle’s Politics and Athenian Constitution, ed. and trans. John Warrington (J.M. Dent, 1959), book III, s 1287, p.97.
- Tom Bingham, The Rule of Law (Penguin Books, 2011), p.38.
- ‘Economics and the Rule of Law: Order in the Jungle’, The Economist, 13 maart 2008
- WJP Insights 2020-online.pdf, geraadpleegd op https://worldjusticeproject.org
- WJP-ROLI-2020-Online_0.pdf, geraadpleegd op https://worldjusticeproject.org
- Zie www.rechtspraak.nl
- Zie Interview met Bart Pouwels (Head of Cargo Royal Schiphol Group) over Het Smart Cargo Mainport Programma’, Smart Cargo Mainport Programma | Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen (ngb.nl).
Geschreven door: Ingrid Koning (Universitair Hoofddocent Nyenrode) en Jannine van Lieshout (Bestuurslid TKI Dinalog).