Het zijn onrustige tijden in de agrarische sector, dit is heel Nederland in 2019 én 2020 niet ontgaan. De begrippen ‘stikstof’ en ‘boerenprotesten’ spreken inmiddels een ieder tot de verbeelding. Het lijkt wel alsof iedere boer boos is en niet openstaat voor enige verandering in de bedrijfsvoering en in het maatschappelijke en politieke (landbouw)debat lijkt het bovendien alsof de tegenstellingen groter zijn dan ooit. En dat terwijl we ook in de landbouw voor de enorme opgave staan om te voldoen aan de opgaven van het Klimaatakkoord en een transitie naar een duurzamere landbouw.
In het kader van ‘Jurist doet WAT’ deel ik daarom in dit artikel een mooi voorbeeld uit de praktijk die de ontwikkeling van deze transitie ondersteunt en wel via de pacht.
Het huidige stelsel van pacht kent in de basis twee soorten pacht: enerzijds reguliere pacht en anderzijds geliberaliseerde pacht. De reguliere pacht wordt gekenmerkt door dwingendrechtelijke bepaling ten faveure van de pachter, denk aan een gemaximeerde pachtprijs, beperkte opzegmogelijkheden en van rechtswege verlening. De geliberaliseerde pacht daarentegen kent veel contractvrijheid.
Door deze twee tegengestelde vormen van pacht is er sprake van een spagaat in de praktijk. Zittende pachters bij reguliere pacht willen deze vorm graag vasthouden. Verpachters daarentegen willen graag meer vrijheid ten aanzien van de pachtprijs en zijn niet altijd blij met de beschermende bepalingen voor de pachter. Gevolg is dat bij nieuwe pachtovereenkomsten nagenoeg altijd het regime van geliberaliseerde pacht wordt toegepast. Deze vorm van verpachting draagt doorgaans echter weinig bij aan duurzame landbouw. Verpachters hebben daarentegen weinig mogelijkheden om invloed uit te oefenen op de reguliere pacht.
"...verpachter en pachter zijn in gesprek gegaan en zijn gekomen tot een oplossing."
De verouderde pachtregelgeving in Nederland is dringend aan een ingrijpende wijziging toe. Het is (demissionair) Minister van LNV Carola Schouten (evenals haar voorgangers) echter nog niet gelukt met een wetsvoorstel te komen.
In de praktijk kwam ik een mooi voorbeeld tegen van een situatie waarbij niet wordt afgewacht op Den Haag en eventueel nieuwe pachtregelgeving: verpachter en pachter zijn in gesprek gegaan en zijn gekomen tot een oplossing. Een landgoed heeft, binnen de bestaande mogelijkheden die de wet biedt, de mogelijkheid gevonden om recht te doen aan zowel de belangen van de pachter als die van de verpachter. Er is bijvoorbeeld gekozen voor een geliberaliseerd pachtcontract voor de duur van 12 jaar. Aangezien het geliberaliseerde pachtcontract een langere duur heeft dan 6 jaar, is een maximale pachtprijs op basis van het Pachtnormenbesluit van toepassing. Hierbij dien ik op te merken dat de verpachter in de financiele positie verkeert dat zij geen hogere pachtvergoeding nodig heeft, dit geldt uiteraard niet voor alle verpachters.
"Het mooie aan dit praktijkvoorbeeld is dat er binnen het bestaand wettelijke stelsel, maar toch innovatief, recht wordt gedaan aan de belangen van beide partijen."
Na ommekomst van de duur van de overeenkomst eindigt de overeenkomst in beginsel, Partijen hebben echter afgesproken dat de pachter verlenging van de pachtovereenkomst kan ‘verdienen’ door tijdens de looptijd van de overeenkomst actief bezig te gaan met het verduurzamen van het landbouwbedrijf. Daartoe worden in de pachtovereenkomst een lijst met doelstellingen opgenomen, waarbij de pachter een verlenging van de pachtovereenkomst verdient door een minimaal aantal punten te behalen.
Het mooie aan dit praktijkvoorbeeld is dat er binnen het bestaand wettelijke stelsel, maar toch innovatief, recht wordt gedaan aan de belangen van beide partijen. De pachter heeft voor een langdurige periode en voor een gunstige prijs de grond ter beschikking en er kan serieus aan de slag gegaan worden met het verduurzamen van het landbouwbedrijf. De pachter heeft de vrijheid om te kiezen voor de maatregelen die passen bij zijn bedrijf. De verpachter heeft als doel om de transitie naar een duurzamere landbouw te realiseren en kan door middel van deze pachtvorm invloed uitoefenen op het gehele landbouwbedrijf en niet alleen op de gepachte kavel.
Ménsen maken de transitie naar duurzame landbouw. Hiervoor is verbinding nodig tussen de diverse partijen in en om de sector. We hoeven dus niet nog langer op de Minister van Landbouw te wachten.
mr. A.K. (Andreas) van der Vis is werkzaam als jurist bij Countus accountants en adviseurs en secretaris bij de Vereniging voor Agrarisch Recht.